Abstract

The military medical examination system is not only the main mechanism for determining the degree of fitness of citizens for military service, but also has importance in terms of national security. This article analyzes the existing difficulties in detecting latent (hidden) forms of internal diseases at the stage of initial medical examination, the reasons for premature discharges that occur due to this, and international experiences in a comparative manner. Based on the approaches, clinical examples, and statistical indicators applied by different countries, areas for improvement in the military medical examination system are identified. The article also presents ethical and practical recommendations.

Cover Letter

Giriş
Hərbi tibbi ekspertiza sistemi vətəndaşların sağlamlıq vəziyyətinə əsasən onların hərbi xidmətə yararlılığını qiymətləndirən mühüm dövlət institutudur. Xüsusilə daxili xəstəliklərin subklinik və kompensə olunmuş formaları ekspertiza prosesində diaqnostik çətinliklər yaradır. Bu məqalənin məqsədi mövcud problemləri təhlil etmək, beynəlxalq yanaşmaları təqdim etmək və etik, hüquqi və texniki baxımdan sistemin təkmilləşdirilməsi üçün təkliflər irəli sürməkdir.

Metodologiya
Tədqiqat simulyasiya olunmuş statistik göstəricilər, açıq mənbələr, klinik nümunələr və beynəlxalq hərbi-tibbi standartlar əsasında aparılmışdır. NATO, ABŞ, Almaniya və İsrailin hərbi tibbi skrininq protokolları müqayisəli şəkildə göstərilmişdir.
Beynəlxalq Təcrübədə Tərxisə (hərbi xidmətdən buraxılma)

Səbəb Olan Xəstəliklər və Yanaşmalar
Aşağıdakı cədvəldə hərbi xidmət zamanı tərxisə səbəb olan xəstəliklər və beynəlxalq praktikada onlara qarşı qəbul edilmiş yanaşmalar təqdim olunur:

Simulyasiya Olunmuş Statistik Təhlil
Təxmini bölgü əsasında, aşağıdakı daxili xəstəliklər beynəlxalq təcrübədə xidmətdən vaxtından əvvəl tərxis hallarının əsas səbəbləri kimi qiymətləndirilir:
• Hipertoniya – 28%
• Qastrit / Dispepsiya – 20%
• Şəkərli diabet (Tip 2) – 18%
• Astma / KOAH – 10%
• Ürək aritmiyaları – 9%
• Anksiyete / Panik pozuntular – 7%
• Mədə-bağırsaq qanaxmaları – 4%
• Digər daxili xəstəliklər (xroniki hepatitlər, anemiya, böyrək çatışmazlığı və s.) – 4%

Klinik Hipotetik Nümunələr
• Nümunə A: Qastrit remissiya mərhələsində olduğu üçün “yararlı” hesab edilmişdir. Xidmətdə kəskin qanaxma ilə hospitalizasiya olunmuşdur.
• Nümunə B: Hipertoniya sərhəd dəyərlərdə qiymətləndirilmiş, əlavə müayinə aparılmadan qəbul edilmişdir. Xidmətdə təzyiq böhranı baş vermişdir.
• Nümunə C: İlkin şikayətlər nonspefik olub. Xidmətdə hipotireoz və dəmirdefisitli anemiya aşkarlanmışdır.

Tövsiyələr və Təkliflər
• Mərhələli tibbi ekspertiza modelinin tətbiqi (təkrar müayinələr və müşahidə dövrləri)
• Xroniki xəstəliklər üzrə risk qruplarının elektron qeydiyyatı və ailəvi anamnez əsaslı inteqrasiya edilmiş sistem
• Rayon və bölgə üzrə tibbi-texniki imkanların bərabərliyi təmin olunmalıdır
• Ekspertiza komissiyası üzvləri üçün davamlı peşəkar hazırlıq və təlim proqramları

Nəticə
Daxili xəstəliklərin gizli və kompensə olunmuş formaları hərbi tibbi ekspertiza üçün ciddi diaqnostik və təşkilati problemlər yaradır. Beynəlxalq təcrübələrin öyrənilməsi və lokal sistemə uyğun şəkildə inteqrasiyası yalnız səhvlərin qarşısını almağa deyil, həm də hüquqi və inzibati ziddiyyətlərin aradan qaldırılmasına yardım edə bilər. Məqalə tənqidi deyil, obyektiv və konstruktiv şəkildə sistemin təkmilləşdirilməsinə töhfə verməyi hədəfləyir.

Figures

Keywords

References

Article Info:

Publication history

Published: 30.Jul.2025

DOI: https://doi.org/10.28942/ajanc.v1i1y2025.15

Copyright

© 2024-2025. Azerbaijan Nephrologists Society. Published by "Uptodate In Medicine" health sciences publishing. All rights reserved.

Related Articles

Acute pyelonephritis

Viewed: 280