Abstrakt

Hərbi-həkim ekspertiza sistemi vətəndaşların hərbi xidmətə yararlılıq dərəcəsini müəyyən edən əsas mexanizm olmaqla yanaşı, milli təhlükəsizlik baxımından da əhəmiyyət daşıyır. Bu məqalədə daxili xəstəliklərin latent (gizli) gediş formasının ilkin tibbi ekspertiza mərhələsində aşkar olunmasında mövcud çətinliklər, bu səbəbdən baş verən vaxtından əvvəl tərxis hallarının səbəbləri və beynəlxalq təcrübələr müqayisəli şəkildə təhlil olunur. Müxtəlif ölkələrin tətbiq etdiyi yanaşmalar, klinik nümunələr və statistik göstəricilər əsasında hərbi tibbi ekspertiza sistemində təkmilləşdirilməli sahələr müəyyən edilir. Məqalədə etik və praktiki tövsiyələr də təqdim olunur.

Əsas mətn

Giriş
Hərbi tibbi ekspertiza sistemi vətəndaşların sağlamlıq vəziyyətinə əsasən onların hərbi xidmətə yararlılığını qiymətləndirən mühüm dövlət institutudur. Xüsusilə daxili xəstəliklərin subklinik və kompensə olunmuş formaları ekspertiza prosesində diaqnostik çətinliklər yaradır. Bu məqalənin məqsədi mövcud problemləri təhlil etmək, beynəlxalq yanaşmaları təqdim etmək və etik, hüquqi və texniki baxımdan sistemin təkmilləşdirilməsi üçün təkliflər irəli sürməkdir.

Metodologiya
Tədqiqat simulyasiya olunmuş statistik göstəricilər, açıq mənbələr, klinik nümunələr və beynəlxalq hərbi-tibbi standartlar əsasında aparılmışdır. NATO, ABŞ, Almaniya və İsrailin hərbi tibbi skrininq protokolları müqayisəli şəkildə göstərilmişdir.
Beynəlxalq Təcrübədə Tərxisə (hərbi xidmətdən buraxılma)

Səbəb Olan Xəstəliklər və Yanaşmalar
Aşağıdakı cədvəldə hərbi xidmət zamanı tərxisə səbəb olan xəstəliklər və beynəlxalq praktikada onlara qarşı qəbul edilmiş yanaşmalar təqdim olunur:

Simulyasiya Olunmuş Statistik Təhlil
Təxmini bölgü əsasında, aşağıdakı daxili xəstəliklər beynəlxalq təcrübədə xidmətdən vaxtından əvvəl tərxis hallarının əsas səbəbləri kimi qiymətləndirilir:
• Hipertoniya – 28%
• Qastrit / Dispepsiya – 20%
• Şəkərli diabet (Tip 2) – 18%
• Astma / KOAH – 10%
• Ürək aritmiyaları – 9%
• Anksiyete / Panik pozuntular – 7%
• Mədə-bağırsaq qanaxmaları – 4%
• Digər daxili xəstəliklər (xroniki hepatitlər, anemiya, böyrək çatışmazlığı və s.) – 4%

Klinik Hipotetik Nümunələr
• Nümunə A: Qastrit remissiya mərhələsində olduğu üçün “yararlı” hesab edilmişdir. Xidmətdə kəskin qanaxma ilə hospitalizasiya olunmuşdur.
• Nümunə B: Hipertoniya sərhəd dəyərlərdə qiymətləndirilmiş, əlavə müayinə aparılmadan qəbul edilmişdir. Xidmətdə təzyiq böhranı baş vermişdir.
• Nümunə C: İlkin şikayətlər nonspefik olub. Xidmətdə hipotireoz və dəmirdefisitli anemiya aşkarlanmışdır.

Tövsiyələr və Təkliflər
• Mərhələli tibbi ekspertiza modelinin tətbiqi (təkrar müayinələr və müşahidə dövrləri)
• Xroniki xəstəliklər üzrə risk qruplarının elektron qeydiyyatı və ailəvi anamnez əsaslı inteqrasiya edilmiş sistem
• Rayon və bölgə üzrə tibbi-texniki imkanların bərabərliyi təmin olunmalıdır
• Ekspertiza komissiyası üzvləri üçün davamlı peşəkar hazırlıq və təlim proqramları

Nəticə
Daxili xəstəliklərin gizli və kompensə olunmuş formaları hərbi tibbi ekspertiza üçün ciddi diaqnostik və təşkilati problemlər yaradır. Beynəlxalq təcrübələrin öyrənilməsi və lokal sistemə uyğun şəkildə inteqrasiyası yalnız səhvlərin qarşısını almağa deyil, həm də hüquqi və inzibati ziddiyyətlərin aradan qaldırılmasına yardım edə bilər. Məqalə tənqidi deyil, obyektiv və konstruktiv şəkildə sistemin təkmilləşdirilməsinə töhfə verməyi hədəfləyir.

Şəkillər

Açar sözlər

İstinadlar

Məqalə barədə təfərrüatlar:

Nəşr tarixçəsi

Dərc edilib: 30.Jul.2025

DOI: https://doi.org/10.28942/ajanc.v1i1y2025.15

Müəllif hüququ

© 2024-2025 Azərbaycan Nefroloqlar Cəmiyyəti. Nəşriyyat: "Uptodate İn Medicine" tibbi elmlər nəşriyatı tərəfindən nəşr edilir. Bütün hüquqlar qorunur..

Əlaqəli məqalələr

Elektrolit çatmamazlığı zamanı yaranan Qıcolmaların Təcili Yardım tərəfindən dəyərləndirilməsi

Baxılıb: 279